📖 Bài này nằm trong chuỗi phát triển nội dung của dự án sách Anh Nhện. Mình rất vui nếu được chia sẻ lại nguyên văn (có ghi nguồn), mong các bạn đừng chỉnh sửa hay trích đoạn nha. 🫶
**Medium,**
Bạn có phải là người luôn cố gắng tìm kiếm niềm vui, sự hứng khởi và đam mê trong mọi việc mình làm? Bạn đã rất giỏi trong việc thắp lên ngọn lửa từ bên trong, tự tạo cho mình động lực để theo đuổi mục tiêu cá nhân. Và điều đó thật đáng nể!
Có những ngày, bạn không còn cảm hứng, nhưng cũng không cho phép mình nhờ ai giúp, vì sợ bị xem là yếu đuối, lệ thuộc. Và cũng có lúc, bạn bị cuốn theo kì vọng bên ngoài, đến mức đánh mất kết nối với chính mình.
Thế nhưng, đã bao giờ bạn để ý rằng, xung quanh ta vẫn còn vô vàn những 'lực đẩy' thầm lặng khác – những điều không đến từ mong muốn nội tại, nhưng vẫn ngày ngày kéo ta ra khỏi giường, “thôi thúc” ta hoàn thành công việc, và thậm chí là vượt qua những giới hạn của bản thân? Đó có thể là deadline đang đến gần, lời hứa với một người bạn, hay đơn giản là trách nhiệm với gia đình, với đội nhóm.
Những động lực này, đôi khi, chúng ta lại vô tình xem nhẹ, thậm chí là lẩn tránh, chỉ vì chúng không mang cái mác của 'đam mê' hay 'tự nguyện'. Nhưng sẽ ra sao nếu chúng ta không chỉ có một mà hai nguồn động lực mạnh mẽ – vừa là ngọn lửa cháy từ bên trong, vừa là những lực đẩy bền bỉ từ thế giới bên ngoài? Liệu cuộc sống của chúng ta có trở nên mạnh mẽ, bền bỉ và hiệu quả hơn gấp đôi không?
Động lực tự thân là động lực xuất phát từ bên trong bạn. Đó là cảm giác vui, hứng thú và thỏa mãn khi làm việc mà không cần ai thúc đẩy hay thưởng gì.
Ví dụ:
*- Siêng năng tự giác hầu như ngày nào cũng thức khuya gần sáng để đọc truyện, xem phim, chơi game vì quá cuốn, không cần ai ép nhưng vẫn làm rất đều.
Động lực ngoại sinh đến từ những yếu tố bên ngoài: khen thưởng, tiền bạc, sự công nhận từ người khác, áp lực xã hội hoặc tránh né những hậu quả tiêu cực từ các mối quan hệ, hoặc bị xâm phạm quyền lợi cá nhân.
Ví dụ:
*- Dậy sớm đi làm đúng giờ chỉ vì… chấm công, sợ bị trừ lương, không thì lăn ra ngủ tiếp rồi.
Nhưng nếu chỉ nhìn động lực ngoại sinh qua lăng kính của áp lực, ta sẽ bỏ lỡ những điều tử tế mà nó mang lại.
Nó còn là một lời nhắc dai dẳng, một người thân dúi vào tay bạn chai nước, ép bạn uống vitamin, lùa bạn lên giường ngủ sớm — không phải vì họ cần, mà vì họ lo.
Có những việc bạn biết rõ là nên làm. Người khác cũng nhắc rồi, để sẵn rồi. Nhưng nếu không có ai ép, bạn vẫn sẽ lần nữa… để mai làm. Và chính những cú ép đó – đến từ những người bạn trân quý – lại trở thành động lực mạnh mẽ nhất:
Vì bạn không muốn làm họ thất vọng. Vì bạn biết họ đang dùng sự quan tâm của mình để gánh giúp bạn một phần quyết tâm mà bạn đang thiếu.
Đôi khi, thứ kéo bạn ra khỏi chuỗi ngày không làm được gì — không phải cảm hứng, mà là một người… chịu khó ép bạn sống tốt hơn.
Tuy nhiên, xã hội ngày nay đang vô tình "thần thánh hoá" động lực tự thân, cho rằng những ai tự mình cố gắng mà không cần ai giúp mới đáng ngưỡng mộ. Điều này vô tình khiến bạn tự cô lập, bỏ qua sức mạnh to lớn đến từ động lực ngoại sinh – tức sự hỗ trợ, khích lệ và đồng hành từ những người xung quanh.
Động lực nội sinh là dạng năng lượng xuất phát từ cảm giác yêu thích, hứng thú, ý nghĩa hay thành tựu cá nhân. Nhưng tất cả những thứ này… đều là trải nghiệm cảm xúc, và cảm xúc thì… bất ổn như những cơn sóng.
Bạn có thể rất yêu việc viết lách, nhưng chỉ cần mất ngủ 3 đêm, tâm trạng suy sụp, hoặc vấp một lời chê… là cảm giác hứng thú cũng tụt dốc không phanh.